\

Het kostte vele jarenlang en de inzet van talloze politici van diverse partijen om een politieke meerderheid te vinden voor een (niet-bindend, raadgevend) referendum. Dat werd twee keer gebruikt door burgers (één keer door GS/GeenPeil en één keer door de Sleepwetkids), en leidde twee keer tot de Foutieve Uitslag, als in: een door Den Haag (en Brussel) niet gewenste uitkomst. De burgers begrijpen niks van politiek, dus werd het referendum fluks afgeschaft door minister Ollongren, van een partij die het referendum ooit hielp invoeren, omdat het als een van de kroonjuwelen werd gedragen, totdat die in een modderstroom van bestuurlijke arrogantie werden afgeworpen.

Amper was de directe inspraakmogelijkheid afgenomen, of een speciaal daartoe opgerichte commissie onder leiding van Johan Remkes (vvd, geen referendumliefhebbers en nooit geweest ook) concludeerde dat een correctief referendum - een treetje hoger dan een raadgevend referendum dus - noodzakelijk is om de democratie te versterken: “De democratie werkt niet voor iedereen even goed. De stem van niet álle burgers wordt voldoende gehoord. De bestaande politieke onvrede bij een deel van de bevolking kan leiden tot afhaken en afkeer van de democratie.” Zowaar geen lichte woorden in een zwaarwegend advies, dat desalniettemin schertsend terzijde werd geschoven door Kajsa Ollongren.

En dat brengt ons bij vandaag. Ronald van Raak, SP'er met een vastberaden voornemen om het referendum te redden. Hij diende een initiatiefwet in voor een bindend correctief referendum, en daar heeft de Raad van State een kritische blik op geworpen: “De in het wetsvoorstel gekozen vorm – een bindend correctief wetgevingsreferendum – sluit van alle referendumvormen het meest bij het representatieve stelsel aan", oordeelt Thom de Graaf (!), die daarmee de referendum-averse opvattingen van zijn voorganger Piet Hein Donner naar het politieke graf verwijst.

Het is jammer dat bestuurlijk Nederland piepklein is, alle machtsbelangen elkaar altijd doorkruisen, niemand 'zomaar' op een hoge post zit, en we in een post-representatief tijdperk leven waarin partijtoppen over de hoofden van hun eigen leden, en die van de kiezer in het algemeen, naar stippen op hun eigen horizon wijzen terwijl zwaarwegende adviezen achteloos achter zich neer gelegd worden. Oftewel. Er is voorshands voor de afkerigen  van directe inspraak geen enkele reden om ongerust te zijn. Die kiezer, die krijgt echt niet zomaar meer keus.